Văn chương còn có ích?

Cuối cùng thì, văn chương sẽ vẫn còn có ích, cho đến khi người ta còn băn khoăn về việc nó-có-ích-hay-không? Cũng như, người ta vẫn nói, đối lập với YÊU không phải là GHÉT, mà là VÔ CẢM. Dẫu cho văn chương làm ta vui tươi trong chốc lát về sự-có-ích của nó, hay làm ta day dứt, bực dọc, phiền muộn dai dẳng về sự-vô-ích của nó, thì có nghĩa nó vẫn là một mối bận tâm nào đó, đủ lớn để chiếm một chỗ nào đó trong ta, để gợn lên một vài làn sóng nhỏ nơi mặt hồ vốn ưa yên tĩnh của ta. Chỉ khi nào ngay cả sự bực dọc, muộn phiền, day dứt cuối cùng đã mất đi, cũng có nghĩa văn chương đã thực sự vô ích, vô ích một cách tuyệt vọng và có lý, và không thể vãn hồi.
Tôi chợt nhớ Adele và Emma trong phim "Blue is the Warmest Color". Tôi nhớ đến cách họ yêu nhau và cách họ đánh mất tình yêu cũng khốc liệt như cách họ sở hữu nhau vậy. Nhưng đáng nói nhất có lẽ là cái kết: dù Adele đã cố gắng cứu vãn tình yêu đang hấp hối ấy, nhưng nó đã chết, trong màu xanh lạnh lẽo của chiếc váy rất đẹp mà nàng mang như là sự quyến rũ (ảo tưởng) cuối cùng dành cho Emma. Rồi nàng rời khỏi buổi tiệc, một mình với chiếc váy xanh, nơi Emma của nàng ở lại – không hề oán thán hay căm giận nàng – chỉ đơn giản là không còn nhu cầu muốn biết nàng đi đâu, nàng tới đâu và váy nàng màu gì!
Đi dạy “văn”, đôi khi tôi thấy mình đang đuổi theo cái gọi là sự-có-ích của văn chương, sự-có-ích luôn cách tôi một quãng rất ngắn, như những đốm nắng chạy trước mũi xe tôi, cuốn hút và sống động đến mức có lúc tôi đã nghĩ mình chạm được vào chúng. Nhưng sự thật không phải vậy, cuối cùng thì xe tôi vẫn phải chạy, còn tôi vẫn chưa biết bao giờ những đốm nắng mới chịu dừng lại để đậu xuống vai kẻ bám đuôi khờ khạo. Chỉ có điều, cũng vì thế mà tôi có cớ để tiếp tục nghĩ về chúng, hơn là về quãng đường xa mỏi mệt, buồn nản và nhiều khi vô vọng của mình.
[Lan man nhân một cuộc nói chuyện nhiều hoang mang...]